Xestión Ambiental
CONTAMINACIÓN NO MAR E ZONAS COSTOIRAS
PRINCIPAIS TIPOS DE CONTAMINANTES
Hai evidencias de que os océanos sufriron a mans dos humanos durante miles de anos, que se remontan á época romana. Porén, estudos recentes mostran que a degradación, especialmente nas zonas costeiras, acelerouse notablemente nos últimos tres séculos a medida que aumentaron os vertidos industriais e as escorrentías das granxas e cidades costeiras.
A contaminación é a introdución de contaminantes nocivos que non son habituais nun ecosistema determinado.
Os principais contaminantes que se poden atopar no mar derivan tanto das actividades marítimas como das actividades no interior, tal e como se mostra no seguinte esquema.
Contaminación derivada das augas residuais
Na actualidade, os técnicos están a detectar problemas ambientais máis graves que van máis alá da presenza de augas sucias e fedorentas que molestan á opinión pública.
Eutrofización das augas
A “eutrofización da auga” consiste nunha acumulación excesiva de nutrientes no medio acuático que proceden de residuos domésticos e agrícolas Prodúcese cando existe un exceso de nutrientes na auga, afectando gravemente ao ecosistema mariño, podendo producirse de xeito natural, como o da auga. mareas vermellas coñecidas ou pode ser causada pola actividade humana.
A eutrofización modifica as características do medio natural, reducindo a biodiversidade, xa que as especies propias do ecosistema son desprazadas por outras especies que aproveitan o cambio das súas condicións, que ademais de alterar o ecosistema, xera grandes perdas económicas nas pesqueiras de proximidade á costa.
Proliferación de microorganismos patóxenos
As augas residuais das poboacións costeiras transportan unha gran cantidade de bacterias, algunhas delas patóxenas para o ser humano, como as bacterias coliformes que provocan enfermidades intestinais cando se inxiren produtos acuáticos. Este tipo de contaminación é común nos moluscos, que viven en rías e ríos.
Deterxentes e pesticidas
A contaminación que producen os deterxentes débese a que o fósforo que conteñen provoca unha diminución do nitróxeno no medio, e dado que as plantas acuáticas necesitan nitróxeno, tamén diminúe o número destas plantas e, polo tanto, de animais. O fósforo en cantidades excesivas produce un crecemento indesexable de algas azuis e bacterias, eutrofizando a auga.
Na actualidade conseguiuse a incorporación de deterxentes “biodegradables”, é dicir, aqueles que se degradan ata perder a súa toxicidade.
O termo “pesticida” é unha palabra composta que inclúe todos os produtos químicos utilizados para destruír ou controlar as pragas.
A historia do desenvolvemento e uso dos pesticidas é fundamental para comprender como e por que supoñen unha ameaza para o medio ambiente nos sistemas acuáticos, e por que esta ameaza está a diminuír nos países desenvolvidos, mentres segue a ser un problema en moitos países desenvolvemento.
Os pesticidas están incluídos nunha gran variedade de microcontaminantes orgánicos que teñen efectos ecolóxicos. As diferentes categorías de pesticidas teñen diferentes tipos de impacto sobre os organismos vivos, polo que é difícil facer afirmacións xerais. Aínda que os pesticidas sen dúbida teñen efectos na superficie terrestre, o principal medio de dano ecolóxico é a auga contaminada pola escorrentía de pesticidas. Os dous mecanismos máis importantes son a bioconcentración e a bioamplificación
Diferentes praguicidas provocan efectos moi diferentes na vida acuática, polo que é difícil facer afirmacións xerais. O importante é que moitos destes efectos son crónicos (non letais), moitas veces pasan desapercibidos para o observador superficial e, aínda así, teñen consecuencias en toda a cadea alimentaria.
Contaminación por residuos sólidos. lixo mariño
A OMI – Organización Marítima Internacional – axencia especializada das Nacións Unidas responsable da seguridade e a seguridade da navegación e da prevención da contaminación mariña por parte dos buques define o lixo mariño como “calquera material sólido, persistente, manufacturado ou procesado do cal se descarga, evacua ou abandona en o medio mariño e costeiro está formado por elementos que foron fabricados ou utilizados por persoas e que se descartan de forma intencionada en ríos, mares e praias lavados indirectamente por augas sucias, torrenciais ou por ventos; mar debido ao mal tempo (artes de pesca, carga) ou deixado deliberadamente polas persoas nas praias e costas.
Estímase que o 80% da contaminación mariña ten orixe terrestre, e o 20% procede directamente de vertidos directos ao mar (actividade pesqueira, cruceiros, plataformas petrolíferas). Especialmente prexudiciais son as artes de pesca abandonadas, como restos de redes de deriva, palangres etc.
Hai case 30 anos, a OMI foi o primeiro organismo en prohibir a eliminación de plásticos en calquera lugar do mar. O anexo V do MARPOL prohibe a vertedura de todo tipo de lixo ao mar desde os buques, agás o que se permite expresamente no anexo.
O anexo V do MARPOL aplícase a todos os buques, de calquera tipo, que faenen no medio mariño.
A eficacia dos buques para cumprir os requisitos de descarga do MARPOL depende en gran medida da dispoñibilidade de instalacións de recepción adecuadas nos portos, especialmente nas zonas especiais. En consecuencia, o Anexo tamén obriga aos Gobernos a garantir que os portos e terminais doten de instalacións adecuadas para a recepción do lixo que satisfagan as necesidades dos buques que os utilizan e sen que estes sufran atrasos innecesarios.
Contaminación por hidrocarburos
En Galicia somos conscientes das catástrofes naturais e económicas que supoñen para a comarca as verteduras accidentais de petróleo derivadas das embarcacións que transportan este composto. Pero hai que sinalar que aínda que supoñen un desastre ecolóxico de magnitudes incalculables, só son responsables do 10% do volume total de petróleo que se atopa no medio mariño; O 90% restante da contaminación por hidrocarburos orixínase nas operacións normais de buques cisterna, mercantes e de guerra, na produción de petróleo en alta mar, nas operacións de refinería e na eliminación de residuos de petróleo.
Contaminación derivada da actividade industrial
Existen varios millóns de substancias químicas, orgánicas e inorgánicas, creadas pola industria ou producidas como subprodutos dos procesos industriais, que chegan diariamente ao medio acuático, como metais pesados, ácidos e cloro, que estragan o sabor dos organismos ou ben son canceríxenos e pode acumularse nos animais acuáticos e así chegar aos humanos. A maioría das alertas alimentarias dos produtos pesqueiros débense á contaminación por mercurio.
Efectos da contaminación nos seres acuáticos e na pesca
Todos estes contaminantes afectan á dinámica do océano e dos seus recursos e, en particular, producen cambios na pesca, que poden verse afectados pola redución das posibilidades de captura.
O volume e a calidade das capturas e desembarques de organismos acuáticos de valor comercial poden verse afectados directa ou indirectamente pola contaminación. Os seus efectos nesta zona poden ser: a redución das existencias de determinados tipos de peixes e mariscos, cunha mortalidade masiva espectacular, o descenso ou cambios das características ambientais, a aparición dun maior número de enfermidades tanto nos organismos acuáticos como nos humanos, e a adquisición dun certo grao de toxicidade dos produtos acuáticos.
Outro problema actual son os microplásticos. Os microplásticos son pezas moi pequenas de material plástico que contaminan o medio ambiente. Aínda que non hai consenso sobre o tamaño que poden considerar microplásticos, a Administración Nacional Oceánica e Atmosférica (NOAA) utiliza o parámetro de menos de cinco milímetros de diámetro para clasificalos.
Os microplásticos proceden de fontes moi variadas, como pneumáticos, produtos cosméticos ou de limpeza, roupa, residuos plásticos cotiáns, procesos industriais… Calcúlase que entre un 2% e un 5% de todos os plásticos fabricados acaban nos océanos. Algúns deles fano en forma de microplásticos.
Debido á súa orixe, pódense dividir en dúas categorías:
– Microplásticos primarios :
Son partículas liberadas directamente ao medio. Unha fonte moi importante é o lavado de roupa sintética, que orixina o 35% destes microplásticos. Outro é o rozamento dos pneumáticos co asfalto, que representa o 28%.
Estímase que representan entre o 15% e o 31% dos microplásticos presentes nos océanos.
– Microplásticos secundarios :
Orixínanse pola degradación de grandes obxectos plásticos, como bolsas, botellas ou redes de pesca. Representan entre o 69% e o 81% dos microplásticos que se atopan nos océanos.
Como non se biodegradan, senón que só se desintegran en partes máis pequenas, os microplásticos acaban sendo absorbidos ou inxeridos por moitos organismos, aloxándose nos seus corpos e tecidos. Este é o caso do ser humano.
A ONU afirmou en 2017 que hai ata 51.000 millóns de partículas microplásticas no mar. Estes poden ser inxeridos por animais mariños e acabar nos humanos a través da cadea alimentaria. Tamén están presentes en alimentos e bebidas, incluída a auga da billa. Ademais, descubríronse partículas de plástico nas feces humanas.
Aínda non se coñece o efecto sobre a saúde humana, pero moitas veces conteñen aditivos e outros produtos químicos, posiblemente tóxicos, que poden ser prexudiciais para os animais e as persoas.